به گزارش پیک نکا، به دلیل پوشش گیاهی و جنگلی مازندران و انبوه درختان متنوع و مناسب، چوب سهم بسزایی در آثار صنایع دستی مازندران دارد که از آن جمله می توان به هنر لاک تراشی یا چوب تراشی اشاره کرد اما صنایع دستی مازندران تنها به چوب خلاصه نشده و انواع مختلف بافت ها اعم از نمد، گلیم، قالی، جاجیم، سوزن دوزی و همچنین چاپ های سنتی، سفال و سرامیک، حصیر، چرم و فلزات نیز بخشی مهمی از صنایع دستی مازندران و مواد اولیه آن را به خود اختصاص داده اند.
در بسیاری از تولیدات نظیر سفال، گلیم، جاجیم و نمد فعالیت تنها به آثار انفرادی ختم نشده و خانواده های بومی استان با عنوان یک مجموعه، از تک تک اعضا مشغول به فعالیت هستند و صنایع دستی در این موارد به یک کسب و کار خانوادگی بدل شده که به عنوان محل درآمد خانوارها محسوب می شود.
مطابق آمارها، صنایع دستی تنها یک درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را به خود اختصاص داده و این در حالی است که به زعم بسیاری از کارشناسان و محققان گردشگری، صنایع دستی در ردیف محصولات دارای ارزش افزوده بسیار زیاد به شمار می آید که اگر مود حمایت قرار گیرد می تواند به صنعتی اشتغالزا و بسیار سودآور تبدیل شود اما سوال اینجاست که چرا چنین حجمی از ارزش افزوده مغفول مانده و سهم مناسبی از بازار کشور و استان مازندران ندارد؟
صنایع دستی فاقد طراحی مناسب
عضو هیئت علمی و دانشیار گروه صنایع دستی دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران که به آسیب شناسی در این حوزه پرداخته معتقد است که، آسیب های صنایع دستی شامل چند موضوع است، نخست اینکه متاسفانه طراحی مناسبی در صنایع دستی وجود ندارد، چراکه صنعتگرها افرادی سنتی و اغلب کم‌سواد هستند که اطلاعی از طراحی نداشته و این هنر را سینه به سینه ارث برده اند.
فتانه محمودی در گفت و گو با ایسنا نبود طراحی مناسب را سبب خسارت به تجارت در بازار صنایع دستی دانست و تاکید کرد: به عنوان مثال بازارپسندی یک لیوان بلورین که با ظرافت های خاص و طبق استاندارد مشخصی طراحی شده به مراتب نسبت به یک لیوان سرامیکی بیشتر است بنابراین بازارپسندی بیشتری دارد.
مواد اولیه با کیفیت و ارزان
محمودی با تاکید بر اینکه صنایع دستی دارای ارزش افزوده بسزایی است، خاطرنشان کرد: در تولید صنایع دستی اغلب صنعتگر از مواد اولیه که ارزش چندانی ندارد بهره برده و با قریحه و آمیختن هنر در کالبد آن، یک اثر هنری خلق می کند که بسیار باارزش بوده و قیمت هنگفتی دارد، بهترین مثال مربوط به فرش دستباف است که مواد اولیه آن از الیاف پشمی بوده اما حاصل کار دارای ارزش افزوده بسیار گزافی است.
وی با مقایسه فرش دستباف در برابر فرش ماشینی، گفت: قیمت بالای فرش دستباف باعث شده تا به عنوان تابلو فرش از آن استفاده شود و بانوان ترجیح دهند برای منازل از فرش های ماشینی با تنوع طراحی و قیمت ارزان بهره گیرند، در واقع در فرآیند تولید صنایع دستی، کارِ هنرمند باعث ایجاد ارزش آثار می‌شود، بنابراین مواد اولیه مناسب، باکیفیت و ارزان می تواند در ارزش افزوده تاثیرگذار باشد.
فقدان خلاقیت
دانشیار گروه صنایع دستی دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران از نبود خلاقیت در آثار صنایع دستی به عنوان موضوعی چالشی و مشکل آفرین یاد و خاطرنشان کرد: صنایع دستی موجود در بازار از منظر خلاقیت و نوآوری بسیار فقیر بوده و غالب آثار موجود تکراری و فاقد بهره گیری از عناصر زیباشناختی در فرم و تزئینات اثر هستند.
عدم بسته بندی مناسب
محمودی مهمترین و جدی ترین موضوع آسیب زا به صنایع دستی را نبود بسته بندی مناسب دانست و تصریح کرد: فقدان بسته بندی مناسبی که طراحان صنعتی و گرافیست ها بتوانند با طراحی های جذاب به معرفی آثار کمک کنند نه تنها در مازندران بلکه در تمام کشور وجود دارد، چراکه بسته بندی مناسب از استاندارهای بازاریابی است که رعایت آن می تواند به تجارت پرسود منجر شود.
وی هدف فروش محصولات و صنایع دستی در بازار و عرضه به گردشگران را نخست معرفی فرهنگ سرزمینی و سپس درآمدزایی و فروش معرفی کرد و با اشاره به اینکه صنایع دستی نقش مهمی در جذب گردشگر دارد، خاطرنشان کرد: سوغاتی که گردشگران با خود به عنوان توشه انتخاب می کنند تبدیل به خاطره ماندگار و دلنشین آنان از بازدیدهای محلی می شود که اگر با شکل و پکیج مناسب ارائه شود تاثیر مهمی در بازگشت گردشگران به آن مناطق خواهد داشت.
جایگاه دانشجویان در توسعه آثار صنایع دستی
محمودی در ادامه با بیان اینکه رشته کارشناسی صنایع دستی از سال ۷۹ و ارشد این رشته نیز از سال ۹۸ در دانشگاه مازندران ارائه شد، خاطرنشان کرد: در این رشته گرایش، دانشجویان با برگزاری ۹ کارگاه با محوریت صنایع دستی که با متد دانشگاهی توسط وزارت علوم طراحی شده است شاخص های دانش محور و ارزش محور را آموزش می بینند.
عضو هیئت علمی و دانشیار گروه صنایع دستی دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران افزود: تکنیک های آموزش داده شده بر اساس تجهیزات امروزی و بدون دخالت دست است که به دانشجویان امکان تولید و طراحی آثار را داده و انتظار می رود دانشجویان پس از گذراندن واحدهای ارشد که آموزش و پژوهش محور است بتوانند به جای پاسخ های کلیشه ای به سوالات، رویکردهای آکادمیک و پژوهشی اتخاذ کنند.
وی از تعلیم برخی دروس مرتبط در این رشته سخن گفت و افزود: به دانشجویان مباحثی نظیر دروس مبانی و اصول علم اقتصاد، کارآفرینی و اقتصاد و هنر در کنار کارگاه های صنایع دستی تدریس می شود که دانشجویان در انتها با شناخت فرهنگ مناطق و نیازهای منطقه خویش و آشنایی با تمدن اسلامی می توانند در راستای پژوهش و تولیدات صنایع دستی گام بردارند.
محمودی با ابراز امیدواری از وجود بازارکار مناسب برای دانشجویان رشته صنایع دستی تاکید کرد: اخیرا در حیطه دکوراسیون داخلی، معماری، تولیدات آثار چوبی و زیورآلات در مازندران کارگاه های خوبی راه اندازی شد که مورد استقبال عمومی نیز قرار گرفت و توانست علاوه بر اشتغالزایی برای دانشجویان بازار سودآوری را نیز عاید آنان کند.
