انگار قرار نیست آشفتگی در بازار ارز نقطه پایانی داشته باشد. سال جاری در فضای کرونایی آغاز شد و تا میانه‌های اردیبهشت‌ماه، خبری از نوسان معنادار در بازار ارز نبود، اما به مرور با تسهیل رفت‌وآمد‌ها و بازگشایی کسب‌وکارها، سیگنال‌های افزایشی دلار در بازار، خودنمایی کردند.
در این میان، اظهارات برخی مقامات از جمله رئیس کل بانک مرکزی، رئیس‌جمهور و معاون اول رئیس‌جمهور نیز، به بازار این سیگنال را ارسال کرد که درآمد‌های ارزی کاهش یافته و به دنبال آزادسازی منابع ارزی ایران در کره شمالی هستند. اما رفتار بازار و فعالان ارزی، هوشمندانه بود. از یک‌سو کاهش بهای نفت و از سوی دیگر بسته بودن مرز‌ها به روی صادرات کالاها، برای نمایش ضعف در سمت عرضه کافی بود تا در شرایطی که تورم انتظاری در اقتصاد این روز‌های ایران، بیشتر از هر زمان دیگری مشهود است، تقاضای احتیاطی و حتی کاذب روانه بازار شود.
بسیاری از اقتصاددانان از همان ابتدا بر مدیریت سمت تقاضا در جنگ اقتصادی تأکید داشتند، اما در طرف مقابل، بازارساز ارزی و سیاست‌گذاری پولی، بر توانایی زیاد برای عرضه و پوشش تقاضا تأکید داشتند. موضوعی که باعث ارزپاشی وسیع در بازار شد و حتی در یک هفته، بیش از ۷۰۰ میلیون دلار به بازارمتشکل ارزی (بازاری که همچنان به‌صورت آزمایشی فعالیت می‌کند) آمد تا بتواند بر نرخ آزاد سوار شود. در طرف مقابل، قیمت دلار بازار آزاد به روند صعودی خود ادامه داد و برای اولین بار در تاریخ، به کانال ۲۶ هزار تومان نیز وارد شد.
اما با نزدیک شدن به پایان مهلت قانونی برای بازگشت ۲۷ میلیارد دلار صادراتی به چرخه اقتصادی کشور، شاهد کاهش پلکانی نرخ دلار در بازار بودیم. به‌گونه‌ای که دلار آمریکا که تا ۲۶ هزار تومان نیز پیش روی کرده بود، در عرض چند روز به کانال ۲۰ هزار تومان رسید.
همین اتفاق کافی بود تا شاهد هجوم ارز‌های خانگی به بازار باشیم. بازاری که با افزایش عرضه، خود را برای دلار در نرخ‌های پایین‌تر آماده می‌کرد. تا جاییکه یکی از کارشناسان اقتصادی در گفتگو با یکی خبرگزاری‌ها، نرخ دلار را در کانال ۱۵ هزار تومان پیش‌بینی کرد.
اما برخلاف انتظار، روند نزولی نرخ ارز به‌ویژه دلار، از اواخر هفته قبل، متوقف شده است. گواه این ادعا، نرخ‌های اعلام شده در سامانه سنا بانک مرکزی است. (سامانه‌ای که بیانگر میانگین وزنی نرخ خریدوفروش ارزبر مبنای معاملات ثبت شده در سامانه نظارت ارز توسط بانک‌ها و صرافی‌های مجاز کل کشور است) نرخ دلار و یورو در این سامانه، برای سومین روز پیاپی، بدون تغییر است تا نشان دهد بازارساز تمایلی برای کاهش بیشتر نرخ ارز ندارد. هم اکنون نرخ خرید دلار آمریکا در این سامانه ۱۹۶۰۰ تومان و نرخ فروش به مردم ۲۰۳۰۰ تومان مشخص شده است. اما این ارقام تنها برای خرید از مردم اجرا می‌شود و خبری از فروش دلار به نرخ ۲۰۳۰۰ تومان در صرافی‌های بانکی نیست.
موضوعی که با بررسی‌های میدانی خبرنگار تابناک از بازار تهران در محدوده میدان فردوسی و خیابان فردوسی تهران، ابعاد مهم‌تر و قابل تأملی پیدا کرده است.
مشاهدات از صرافی‌های بانکی مطرح در محدوده خیابان فردوسی نشان می‌دهد که این صرافی‌ها برخلاف ادعای مقامات بانک مرکزی، پاسخگوی نیاز متقاضیان نیستند و تنها خریدار دلار از مردم هستند. موضوعی که حتی برخلاف خروجی سایت یکی از مطرح‌ترین صرافی‌های بانکی سطح کشور است.
صرافی‌های بانکی: فروش دلار نداریم؛ فقط خریداریم/ آقای همتی سری به فردوسی بزنید!
اگر نگاهی به صفحه اطلاع‌رسانی این صرافی بانکی داشته باشیم، اولاً با نرخ خرید و فروش دلار در کانال ۱۹ و ۲۰ هزار تومان مواجه می‌شویم و ثانیاً با گزینه‌ای روبرو می‌شویم با این عبارت: «همین الان نوبت بگیرید». اما این گزینه فعال.
نکته جالب آنجاست که در سایت این صرافی بانکی به‌وضوح بیان‌شده است که «به اطلاع می‌رساند شرکت صرافی… آمادگی تأمین کلیه نیاز‌های ارزی متقاضیان با رعایت ضوابط را دارد»، اما وقتی مراجعه حضوری داشته باشید، خلاف این ادعا ثابت می‌شود.
مسئول یکی از این صرافی‌های بانکی در پاسخ به این سؤال که چرا دلار فروخته نمی‌شود؟ تنها به این جمله بسنده کرد که «فقط دلارمیخریم و فروشی نداریم»
تصمیم عجیب این صرافی‌ها در روز‌هایی انتظار مردم برای کاهش بیشتر نرخ ارز است، جای سؤال دارد. یکی از متقاضیان دلار در بیرون از این صرافی‌ها، به خبرنگار تابناک گفت: صرافی‌های بانکی فقط دلار می‌خرند و فروشی ندارند. وی همچنین به بازار آزاد اشاره کرد و اظهار داشت: در این بازار دوباره شاهد با افزایش نرخ ارز به‌ویژه دلار هستیم و در نبود عرضه از سوی صرافی‌های بانکی، حالا باید نظاره‌گر روند صعودی قیمت دلار در معاملات حاشیه بازار باشیم.
به نظر می‌رسد که نیاز است همتی رئیس‌کل بانک مرکزی هرچه زودتر به‌صورت سرزده از صرافی‌های بانکی خیابان فردوسی بازدید داشته باشد تا از نزدیک با سازوکار جدید برای عدم فروش دلار در صرافی‌های بانکی آشنا شود. دکتر همتی که سال گذشته نیز با حضور سرزده در بازار، پای صحبت مردم نشست و از نزدیک با مشکلات روبرو شد، حالا نیز ضرورت دارد به سراغ صرافی‌های بانکی برود تا مشخص شود چرا این صرافی ها، برنامه‌ای برای فروش ارز به ویژه دلار به مردم ندارند؟
آنچه مسلم است در بازار این روزها، عدم عرضه مساوی با افزایش نرخ است. متقاضی در بازار با پاسخ منفی مسئولان صرافی‌های بانکی مواجه می‌شود و راهی حاشیه بازار می‌شود تا با نرخ‌های گران‌تر از سامانه سنا روبرو شود و درنهایت روند صعودی بهای ارز را نظاره‌گر باشد. روندی که متأسفانه به کاهش ارزی پول ملی منجر شده است و قدرت خرید مردم را کاهش داده است.
آیا برخی از صرافی‌های بانکی در بازار کاهشی، تمایلی به فروش ندارند و برای گران‌تر شدن نرخ ارز لحظه‌شماری می‌کنند؟ سیاست بازارساز برای بازار این روزها چیست؟ نرخ‌های اعلام‌شده در سامانه سنا بانک مرکزی که همانند نرخ‌های اعلام‌شده در سایت اطلاع‌رسانی صرافی بانکی… است، چه پیامی دارد؟ آیا دلار ۲۰۳۰۰ تومانی در واقعیت فروخته می‌شود یا تنها برای نمایش در سامانه‌های بانکی است؟
عدم فروش دلار در صرافی‌های بانکی در حالی است که اخیراً محمد خوش‌چهره استاد اقتصاد دانشگاه تهران در گفتگو با تابناک به موضوع عجیبی اشاره کرد. وی در خصوص قیمت دلار و نوسان آن اظهار داشت: «یک مقام مسئول در بانک مرکزی در یک دوره‌ای به من پیشنهاد داد و سفارش کرد که ارز (دلار) بخر که قیمت آن در حال افزایش است! متأسفانه مسئول بانک مرکزی که باید امانت‌دار مردم باشد، این‌گونه عمل می‌کرد! بانک مرکزی، وظیفه‌اش حفظ ارزش پول ملی است. شدت جنگ اقتصادی هم‌اکنون بسیار و کاملاً سازمان‌یافته و منسجم است. از این سمت هم انفعال و غفلت در داخل وجود دارد»
به نظر می‌رسد که در جنگ اقتصادی، نظارت جدی و شفاف بر تصمیمات ارزی و اجرای آن، بیش از هر زمان دیگری ضرورت دارد و در ساختمان شیشه میرداماد نیز توجه به ابزار‌های عرضه و تقاضای ارز، امری ضروری است
