به گزارش پیک نکا، منابع آبی، مهم‌ترین نیاز بشر محسوب می‌شوند که نقش موثری در چرخه زیست‌محیطی و حیات انسانی دارند. کشورهای گوناگون برای برون‌رفت از بحران آب راه‌کارهای مختلفی را در نظر می‌گیرند. آنچه به عنوان یکی از راه‌کارها مرسوم شده، سدسازی است. راه‌کاری که بسته به نوع وضعیت جغرافیایی و محیط زیست با مطالعات علمی دقیق و آینده‌نگری قابل اجرا خواهد بود و نمی‌توان در هر منطقه‌ای عملی ساخت.
چرا که سدسازی در برخی نقاط آسیب‌های جدی و جبران‌ناپذیری به‌دنبال خواهد داشت و می‌تواند به‌عنوان تهدید محسوب شود. تهدیدی که گاهی به‌دلایلی همچون منافع سیاسی نادیده گرفته می‌شود. مانند پروژه سد فینسک در سمنان که تهدید جدی برای مازندران محسوب می‌شود. پروژه‌ای که عده‌ای از دولت‌مردان درصدد تحقق آن بدون در نظر گرفتن آسیب‌های وارده به مازندران هستند. طرحی که در دولت گذشته در سال ۸۹ کلنگ آن نسنجیده به زمین زده شد و دولت فعلی پیگیر عملی ساختن آن است.
رودخانه سفیدرود مهم‌ترین سرشاخه‌ای است که به تجن مازندران منتهی شده و در پایین دست به سد شهیدرجایی ساری می‌رسد و درصورت تغییر مسیر این سرشاخه، به‌منظور ایجاد سد در منطقه فینسک سمنان، که مرز دو استان محسوب می‌شود، منجر به آسیب‌های جدی به اکوسیستم مازندران، برهم خوردن تعادل طبیعی منطقه، تغییرات اقلیم، آسیب به کشاورزی، تاثیر منفی بر ذخیره آب سد شهیدرجایی و از بین رفتن جنگل منطقه خواهد شد و شاهد بحران در مازندران خواهیم بود.مطمئنا احداث این سد برای سمنان نیز آسیب‌هایی خواهد داشت چراکه تبخیر زیاد در منطقه خشک سمنان، منجر به کاهش بازدهی سد و عمر کوتاه مصرفی آن خواهد بود از طرفی خطر افزایش زلزله‌خیز شدن منطقه را نیز به‌دنبال خواهد داشت.
منافع ملی، قربانی منافع سیاسی
فعالان محیط‌زیست برای جلوگیری از اجرایی شدن این پروژه به‌منظور مصون ماندن مازندران از آسیب‌ها هستند. یکی از فعالان در زمینه زیست‌محیطی در گفت‌‌وگو با خبرنگار تسنیم، گفت: هرگونه دخالت انسان در طبیعت، موجب برهم زدن سرشت طبیعی آن خواهد شد. به‌لحاظ زیست‌شناسی، طبیعت هزاران و میلیون‌ها سال با کمک عوامل درونی و بیرونی به‌چنین ساختاری می‌رسد. انسان می‌تواند از مواهب استفاده کند اما برخی با دخالت‌های نا‌به‌جا، بدون مطالعات پایه‌ای و آینده‌نگری، بلای جان رودخانه، دریا، جنگل و معادن شدهاند و باید در قالب قانون، حکم و رفتارهای مدنی جلوی دست‌اندازی‌های نا‌به‌جا به طبیعت را گرفت.
محمد نجاتی با بیان اینکه یکی از عوامل اساسی که درمورد احداث سد فینسک مورد‌توجه بوده آسیب‌های اکولوژیستی و برهم خوردن اکوسیستم منطقه است، گفت: در جبهه شمالی البرز، سرشاخه‌های به‌هم پیوسته به رودخانه تجن می‌ریزند. اگر بخواهیم سرشاخه‌های تجن را تغییر مسیر دهیم، آسیب‌های جدی به طبیعت وارد می‌شود. طبیعتی که هزاران سال مطابق شرایطی که داشته ، گیاهان و جانورانی را جای داده که سازگار شدهاند. طبیعت و سرشتی که براساس جاری شدن آب بوجود آمده‌اند.
اگر بخواهیم به‌خاطر منافع سیاسی، اقتصادی و اهداف دیگر اجتماعی، این مواهب را به سمت دیگری ببریم، آن هم بدون مطالعات ریشه‌ای و علمی، موجب برهم زدن اکوسیستم و شرایط برگشت‌ناپذیری خواهیم شد و تخریب‌های جدی وارد خواهد شد.
عضو تیم اجرایی مجموعه باغ‌های هیرکانی مازندران، معتقد است: برای انجام چنین اموری، سه عامل اساسی مورد توجه باید قرار گیرد و بیان کرد: یکی از عوامل سه‌گانه مسائل اکولوژیستی بود که گفته شد. اما عامل دیگر بحث اقتصادی است که باید بررسی شود. بخش زیادی از مردم پایین دست رودخانه تجن، از آب آن به‌عنوان مصارف کشاورزی، شرب و پرورش دام استفاده می‌کنند. اما احداث این سد، این بهره‌مندی را از آنان سلب می‌کند و به اقتصاد مردم منطقه ضربه می‌زند. از طرفی سد شهیدرجایی در پایین دست، دچار کمبود آب می‌شود.
کارشناس سمن زیست‌محیطی هم‌اندیشان پویای سبز‌حیات تصریح کرد: مشخص نیست مقامات بالادستی چه مناسباتی داشته‌اند که دست به‌چنین کارهایی می‌زنند. اگر بخواهند منابع آبی که برای تقویت سد شهید رجایی در بالا‌دست تعریض شده را با پمپاژ و تونل به قطعه جنوبی البرز ببرند، چه تعریف و توجیهی دارند؟ به لحاظ اقتصادی صدمات بسیار زیادی وارد می‌آید.
نجاتی، توجه به بعد اجتماعی را یکی دیگر از عوامل اساسی برشمرد و بیان کرد: با پیامدهای اجتماعی وحشتناکی روبرو خواهیم شد. تراکم جمعیت منطقه مازندران بویژه خط‌مرکزی بالا است، اما این مسائل را نادیده می‌گیرند. توجه ای به افکار عمومی و مردم ندارند. نمایندگان ما در مجلس در‌حال استراحت هستند و چرا دفاعی از منافع مردمی در چنین مواردی ندارند؟ درصورت ایجاد سد، مردم مجبور به مهاجرت خواهند شد. روند طبیعی زندگی مردم مختل می‌شود. از همه مهم‌تر مسئله امنیتی به‌دنبال اعتراض مردمی را نادیده گرفته‌اند.
این فعال محیط زیست خاطرنشان کرد: در جایی ۵۶۰۰ هکتار جنگل هیرکانی را از بین برده‌اند. درمورد کوه دماوند چنین مسائلی را به‌وجود آورده‌اند. نمی‌دانم چه مدیریتی اداره می‌کند که به منافع‌ملی و مردم توجهی نمی‌شود و این چنین تخریب‌های گسترده‌ایی در برنامه خودشان دارند.
عضو تیم اجرایی مجموعه باغ‌های جنگل‌های هیرکانی با بیان اینکه احداث این سد آسیب‌های دراز مدتی را برای مازندران خواهد داشت، تصریح کرد: فعالان محیط زیست، پول و وکلای قوی نداریم تا در محاکم آنان را محکوم کنیم. آنها پول و قدرت دارند. ما دستمان به‌جایی بند نیست. می‌خواهیم اگر چیزی نمی‌سازند ، لااقل اینقدر خراب نکنند. این سد آسیب دراز مدت برای مازندران خواهد داشت.هیچ آینده‌نگری برای این پروژه وجود ندارد.
نجاتی معتقد است: نفوذ و قدرت، امورات را به سمت ناهنجاری سوق می‌دهد و اظهار داشت: اگر به قدرت هیدرولیکی آب توجه کنیم، آبی که ثقل زمین آن‌را به پایین سوق می‌دهد را می‌خواهند با چه نیرویی از ارتفاع کم به آن سمت البرز هدایت کنند؟ تونل‌هایی که هزینه زیادی خواهد داشت. دانش، عقل و منطق نمی‌پذیرد که دست به چنین کاری بزنند. اما قدرت و نفوذ باعث شده همه چیز به سمت ناهنجاری سوق پیدا کند.
زنگ خطر انقراض جانوری
یکی دیگر از کارشناسان سمن زیست‌محیطی هم‌اندیشان پویای سبز‌حیات، نیز درمورد آسیب‌های سد فینسک گفت: این سد قرار است در جایی احداث شود که زیستگاه اصلی حیوانات بی‌شماری نظیر قوچ، میش، کل و بز و انواع خزندگان است. مسلما با احداث این سد، عملا زیستگاه این جانوران از بین خواهد رفت. از طرفی سطح وسیعی از بهترین مراتع به زیر آب خواهد رفت.
این فعال زیست‌محیطی که نخواست نامش در گزارش آورده شود، با بیان اینکه تغییرات اقلیمی یکی دیگر از آسیب‌های جدی احداث این سد خواهد بود، اظهار داشت: با احداث این سد، با تغییرات اقلیمی روبرو خواهیم شد که به مرور زمان، تاثیرات جبران‌ناپذیری بر پوشش گیاهی و گیاهان بومی منطقه خواهد گذاشت.حتی باعث نابودی آنها نیز می‌شود. همچنین این سد می‌تواند مانعی برای مهاجرت انواع ماهیان بومی رودخانه به بالا‌دست شده و عملا ارتباط قطع خواهد شد.
وی با اشاره به منبع ذخیره آبی سد شهیدرجایی تصریح کرد: رودخانه‌ایی که ریزابه‌های اصلی و سرشاخه اصلی رودخانه تجن است، از منابع اصلی تامین آب سد شهیدرجایی محسوب می‌شود. قطعا با این سد این زنجیره آبی قطع خواهد شد.
دست طمع مناطق کویری به سمت مازندران
انتقال حق‌آبه تجن به سمنان به‌منظور ایجاد سد فینسک، فاجعه‌ای زیست‌محیطی محسوب می‌شود و تعرض جدی به اکوسیستم طبیعی مازندران است. تعرضی که حیات جانوری، گیاهی، آبزیان و انسانی را با خطر غیرقابل جبران روبرو خواهد ساخت. سدی که هزینه‌های میلیاردی برای آن رقم خواهد خورد که باتوجه به شرایط منطقه کویری سمنان، عمر کوتاهی خواهد داشت. اگرچه گفته شده هدف تامین آب‌شرب و کشاورزی است، اما راه‌کارهای کم‌هزینه و آسان بدین منظور وجود دارد. بنابراین احداث سد با هزینه‌های سرسام آور افکار عمومی را به گمانه‌زنی درمورد اهداف دیگر هدایت می‌کند. همان دورانی که رودخانه چاشت در سوادکوه به سمنان هدایت شد، ضعف نمایندگان مازندران و قدرت و نفوذ سیاسیون استان مجاور را آشکار کرد. ضعفی که بلای جان حوزه‌های آبریز مازندران شده و دست طمع مناطق کویری را باز کرده است.
طرح احداث سد فینسک در دولت گذشته پایه‌ریزی شد و اصرار به اجرای آن در دولت فعلی، تداوم یافته است. دولتی که تلاش می‌کند در سال پایانی دوره خدمتش، شیرینی افتتاح سد را به هم‌ولایتی‌های خود، با تلخ کامی مردم مازندران رقم بزند. مازندران سرشار از معضلات است که انتظار نگاه دولت برای رفع آن را می‌کشد اما تاکنون شانس چندانی نداشته است.
ضعف برخی نمایندگان استان در این بدشانسی، بی‌تاثیر نبوده است. اصرار بر احداث این سد با‌وجود صدمات جبران‌ناپذیری که برای مازندران دارد، به‌راحتی نقش نفوذ سیاسی و اعمال قدرت را آشکار می‌سازد. مردم مازندران خواستار حفظ دیار سرسبز خود از هرگونه ناملایمات هستند و نگاه ویژه‌ای را انتظار دارند.نگاهی که عادلانه و به دور از هرگونه سیاست‌زدگی باشد.
گزارش از معظمه نقی پور
